FACT-INFO.AZ » AKTUAL » Qarabağ regionunun, o cümlədən Şuşa Azərbaycan xalqının qədim və daimi vətənidir - Tarixçi alim
29-01-2021, 09:40 | AKTUAL
Qarabağ regionunun, o cümlədən Şuşa Azərbaycan xalqının qədim və daimi vətənidir - Tarixçi alim

Lakin Azərbaycanın qədim insan məskənlərindən biri, qədim Quruçay, Kür-Araz və Xocalı-Gədəbəy mədəniyyətlərinin mövcud olduğu bölgədə yerləşmiş Qarabağ regionu Azərbaycan xalqının ulu əcdadlarının qədim və daimi vətənidir.

Fact-info.az-ın məlumatına görə, bunu Trend-ə AMEA Qafqazşünaslıq İnstitutu Ermənişünaslıq şöbəsinin müdiri, tarix üzrə elmlər doktoru Qasım Hacıyev deyib.

Onun sözlərinə görə, burada Qarabağ xanı Pənahəli xan tərəfindən 1750-ci ildə salınmış Şuşa şəhərindən əvvəl qədim insanların yaşadığı təbii mağaralar, sonra isə insanların yaratdığı yaşayış məskənləri mövcud olmuşdur. Şuşa şəhəri ətrafında aparılmış arxeoloji tədqiqatlar zamanı qədim tunc, dəmir dövrlərinə, antik dövr və orta əsrlərə dair maddi mədsəniyyət nümunələri aşkar edilmişdir. Bu tarixi dövrlərdə Şuşa intensiv yaşayış məskəni olmuşdur. Şuşanın tarixinə dair yazılı mənbə XIX əsr müəllifləri Mirzə Adıgözəl bəy, Mirzə Camal Qarabaği, Əhməd bəy Cavanşir, Mir Möhsüm Nəvvab, M.S. Ordubadi tərəfindən yazılmış əsərlərdir:

"Şuşa XVIII əsrdə Qarabağ xanı Pənahəli xan tərəfindən tikdirilən Bayat, Şahbulaq qalalarından sonra daha mötəbər, daha uğurlu axtarış nəticəsi olaraq meydana çıxmış, həm təbii, həm də insan əli ilə yaradılan möhtəşəm qalaya, gözəl şəhərə çevrilmişdir. Qarabağ xanlığının mərkəzi, nəhəng strateji mmövqeyi olan Şuşa şəhəri məscidlər, karvansaralar, bazarlar, hamamlar və s. tikililərin yaranması ilə tarixi-memarlıq diyarına çevrilmişdir. Şuşada bunlarla bərabər memorial, xatirə abidələri yaradılmış, park və bağlar salınmışdı.

XIX əsrin sonlarında əcnəbi alimlər- Xanıkov, Dorn, Resler, Meşşaninov və d. tədqiqatlar aparmış, XX əsrdə isə Azərbaycan alimləri M.Hüseynov, A.Ələkbərov, R.Göyüşov, İ.Nərimanov, H.Cəfərov və d. Şuşa şəhəri və onun ətraflarında arxeoloji tədqiqatlar aparmış və əsərlər çap etdirmişlər".

Q.Hacıyev əlavə edib ki, Ermənistanın planlı şəkildə başladığı münaqişə və müharibə 1992-ci il mayın 7-8-də Şuşa şəhərinin işğalı ilə nəticələndi. Mənfurlar qədim tarix və memarlıq abidələrini məhv etdilər, Azərbaycan mütəfəkkirlərinin heykəllərini avtomat güllələri ilə deşik-deşik edərək təhqir etdilər, Şuşa muzeylərini dağıtdılar:

"Bütün Azərbaycan xalqı bilirdi ki, Qarabağın ürəyi, Azərbaycanın qeyrət timsalı Şuşa kimi şəhəri işğal altında qalan xalq onu azad etmək üçün hər an hazır olmalıdır. Ulu öndər Heydər Əliyev deyirdi: "Şuşasız Qarabağ,Qarabağsız Azərbaycan yoxdur".

Tarixçi alim qeyd edib ki, ermənilərin bu gün də müxtəlif istiqamətlərdə apardığı antiazərbaycan siyasətinə "tarixi araşdırmalar aparmaq" siyasətini də əlavə etməsi işğala bəraət qazandırmaq istəyindən irəli gəlir. Onların bu fikrə düşməsi Azərbaycanın qədim və zəngin tarixə malik olan Qarabağ bölgəsinin tarixi ənənələrini və mədəniyyətini erməni tarixi və mədəniyyəti kimi təqdim etməklə Azərbaycan ərazisində ikinci erməni dövləti yaratmaq istəyindən irəli gəlirdi:

"Dünya ictimaiyyəti və beynəlxalq təşkilatlar bilməlidir ki, "Qarabağ tarixi"kitabının nınmüəllifi Mir Mehdi Xəzani, "Pənah xan və İbrahim xanın Qarabağda hakimiyyətləri və o zamanın hadisələri" əsərinin müəllifi Rzaqulu bəy Mirzə Camal oğlu, "Tarixi-cədidi-Qarabağ" əsərinin müəllifi Mirzə Rəhim Fəna, "Məclisi Fəramuşan", "Təskireyi Nəvvab", "Vüzuhul-ərqam", "Kifayət-ül-Ətfal" və s. elmi və ədəbi-bədii əsərlərin müəllifi Mir Möhsün Nəvvab, "Əhvalati-Qarabağ" əsərinin müəllifi Baharlı, "Şuşa şəhərinin tarixi" əsərinin müəllifi Həsən ixfa Əlizadə, "Qarabağ vilayətinin qədim və cədid keyfiyyət və övzaları" əsərinin müəllifi Həsənəli Qaradaği kimi tarixi, ədəbi-bədii, publisist əsərlərin müəllifləri şuşalı-azərbaycanlıdırlar.

"Qafqazın konservatoriyası" adlandırılan Şuşa - Hacı Hüsü, Kərbəlayi Hüsü, Abdulbagi Hilalov, Ələsgər Fərzəliyev, Cabbar Qaryağdıoğlu, Keçəçi oğlu Məhəmməd, Bülbül, Seyid Şuşinski, Xan Şuşinski, Zülfü Adıgözəlov kimi peşəkar musiqiçilər- Sadıqcan, Ata Bağdaguloğlu, Qurban Pirimov kimi musiqiçilərin, Azərbaycanın musiqi mədəniyyəti tarixində xüsusi yeri olan şəxsiyyətlərin vətənidir. Şuşa dünya mədəniyyəti tarixinə ensiklopedik biliyə, yüksək istedada malik olan və müsəlman aləmində operanın banisi Üzeyir bəy Hacıbəyov kimi dahi, Zakir Bağırov, Fikrət Əmirov, Zülfüqar Hacıbəyov, Süleyman Ələskərov, Əşrəf Abbasov, Soltan Hacıbəyov, Əfrasiyab Bədəlbəyli və Niyazi kimi böyük bəstəkarlar bəxş etmişdir".

Q.Hacıyev qeyd edib ki, Şuşanı işğal edən ermənilərin bu müqəddəs şəhərimizə iddialarının nə tarixi, nə siyasi, nə də mənəvi haqları yoxdur. "Şuşa erməni şəhəridir" deyib ona böhtan atanlar cəzasını almalı idi:

"Şuşada "Qarabağ şikəstəsi"nin havalanmaması, "Xarı bülbülün" şuşalıların gözündən iraq açılması günah idi. Bu, bizim günahımız idi. Biz günahımızı yuduq, Şuşanı əsarətdən qurtardıq. Həm də asan yolla deyil, ən çətin yolla – yüngül silahla silahlanmış, cərt, sıldrım qayalara dırmanmaqla düşmənə divan tutan cəsur Azərbaycan döyüşçülərinin şücaəti, qəhrəmanlığı sayəsində Şuşahı azad etdik. Bu, bizim şanlı Qələbəmizin, Zəfərimizin günüdür!".

Şuşanın Azərbaycan xalqının tarixi-memarlıq qoruğu olduğunu xatırladan Q.Hacıyev bildirib ki, erməni quldurları Şuşa şəhərindən külli miqdarda tarixi eksponatlar və muzey əşyaları aparmışlar. Şuşa tarix muzeyindən 5000 eksponat, Üzeyir Hacıbəyovun ev muzeyindən 300 eksponat, Bülbülün ev muzeyindən 369 eksponat, Azərbaycan xalçasılıq və xalq tətbiqi sənəti Dövlət muzeyinin Şuşa filialından 63 eksponat, Qarabağ Dövlət tarix muzeyindən 500 eksponat, Mir Mövsüm Nəvvabın ev muzeyindən 100 eksponat, Dövlət rəsm qalereyasından 90 eksponat ermənilərin əlinə keçmişdir ki, bu ekspanatlvrın bir çoxu xarici ölkələrdə satılmış, bir qismiisə erməni maddi mədəniyyət nümunəsi kimi nümayiş etdirilir.

Tarixçi deyib ki, işğal altında olan ərazilərdə elmi tədqiqatlar aparmaq beynəlxalq qanunlara və bəşəri qaydalara zidd olduğuna baxmayaraq apardıqları "tədqiqatlar" zamanı bu abidələrə qarşı vandallıq edilmişdir. Məqsədləri Azərbaycanın zəngin təbiətə, əlverişli strateji mövqeyə, tarix və memarlıq abidələrinə malik olan şəhərindən Azərbaycan-türk xalqınının izlərini itirmək olmuşdur:

"Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Ali Baş Komandan cənab İlham əliyevin sərkərdəlik və diplomatik fəaliyyəti, müzəffər Azərbaycan ordusunun şücaəti ilə Şuşa şəhəri işğaldan azad edilmişdir. Şuşanı bərpa və yenidənqurma ilə dünyanın ən gözəl şəhərinə çevirəcəyinə inanırıq".




Baxış sayı: 848
Polkovnik Cəlil Xəlilov 44 günlük Vətən müharibəsi qaziləri ilə görüşüb Dünən, 20:00 COP29-da əldə olunan razılaşma Britaniyanın maraqlarına tam cavab verir Dünən, 19:00 TDT-yə üzv dövlətlərin diaspor məsələlərinə məsul dövlət qurumlarının rəhbərləri bir araya gəliblər Dünən, 13:30 Şəhid ailələrinə güzəştlərin tətbiqi qaydalarına dəyişiklik edilib Dünən, 11:00 Azərbaycan kəlağayısının UNESCO-nun siyahısına daxil edilməsinin 10 illiyi qeyd olunub Dünən, 10:30 ABŞ Türkiyəyə “F-35” qırıcılarının təhvil verilməsi ilə razılaşıb Dünən, 10:00 Moldovanın Aİ-yə üzv olmaq üçün real şansı var Dünən, 09:30 “Azərbaycan kəlağayısı günü” Dünən, 09:30 Özbəkistanda Türk dünyasına həsr olunmuş beynəlxalq elmi konfrans keçirilib 26-11-2024, 15:30 "Hər zaman can Azərbaycanın yanında olacayıq" - Yaşar Gülər 26-11-2024, 15:00 Britaniya qızıl hasilatçısı Gədəbəydəki emal güclərinin fəaliyyətini tam həcmdə bərpa edib 26-11-2024, 13:30 Görkəmli ədəbiyyatşünas Mir Cəlalın “Füzuli sənətkarlığı” kitabı İordaniyada nəşr olunub 26-11-2024, 11:30 Azərbaycan BMT-nin Sivilizasiyalar Alyansının 10-cu Qlobal Forumunda təmsil olunacaq 26-11-2024, 11:30 Bu yolla beyində idrak və yaddaş funksiyalarını yaxşılaşdırmaq üçün yeni terapevtik yanaşmaların inkişafı gözlənilir 26-11-2024, 10:30 Azərbaycanın NATO-nun Tərəfdaşlıq proqramına qoşulmasının 30 illiyi ilə bağlı konfrans keçirilib 26-11-2024, 10:00 Prezident İlham Əliyev yenidən ABŞ Prezidenti seçilməsi münasibətilə Donald Trampı təbrik edib 26-11-2024, 09:30 Azər Əmiraslanov: “Gələn il azad edilmiş ərazilərdə bərpa işlərinə 4 milyard manat ayrılacaq” 25-11-2024, 18:30 Bu tendensiya fikirlərə hakim olmaqdadır 25-11-2024, 14:00 Kəlbəcər - alınmaz qalamız 25-11-2024, 13:30 Kəlbəcər Azərbaycanın təbii sərvətlərlə zəngin və füsunkar rayonlarından biridir 25-11-2024, 12:30 Britaniyanın xarici işlər naziri: COP29 razılaşması mühüm bir addımdır 25-11-2024, 11:00 “Qarabağ” Azərbaycan çempionatlarının rekordunu təkrarlayıb 25-11-2024, 10:30 Ukrayna mediası COP29 razılaşmasının strateji əhəmiyyətinə dair məqalələr dərc edib 25-11-2024, 10:30 Prezident İlham Əliyev Kəlbəcər Şəhəri Günü münasibətilə paylaşım edib 25-11-2024, 09:30 Ombudsman İƏT-in Baş katibi ilə görüşdə Azərbaycanda mina probleminin həlində dəstək istəyib 24-11-2024, 20:30 Dövlət başçısı: Dünya tarixi Bakı nailiyyətinə şahid oldu 24-11-2024, 20:00 Azərbaycan səfiri BBC-nin efirində COP29-dan danışıb 24-11-2024, 10:30 Antonio Quterreş COP29-un nəticəsi ilə bağlı paylaşım edib 24-11-2024, 10:00 Ukrayna Prezidenti: Donald Tramp yanvarda müharibənin tənzimlənməsinə dair planını təqdim edəcək 24-11-2024, 09:30 COP29-un bağlanış plenar iclası keçirilib, bir sıra mühüm qərarlar qəbul edilib 24-11-2024, 09:00
Köşə yazarları
Təqvim
«    Noyabr 2024    »
BeÇaÇCaCŞB
 123
45678910
11121314151617
18192021222324
252627282930