FACT-INFO.AZ » MƏDƏNİYYƏT » Dünya kiçik olsa da... - Vaqif Yusifli yazır
21-06-2024, 17:30 | MƏDƏNİYYƏT
Dünya kiçik olsa da... - Vaqif Yusifli yazır

“Dünya görüş yerimiz...” - böyük şairlərimizdən biri öz şeirində dünya haqqında bu misranı qələmə almışdı. Azərbaycan poeziyasında dünyanın böyüklüyü, yaradılışının mənbəyi, İlahinin insanlara bəxş etdiyi nəhəng Kürə – Kainat kimi vəsf olunub, yaxud insanın (dərdini bölüşdüyü, kömək umduğu, bəzən qınaq hədəfinə çevirdiyi) bir Qüdrət Rəmzi kimi mənalandırılıb. Böyük Nəsiminin “Dünya duracaq yer deyil, ey can səfər eylə” misrasını da unutmayaq – Dünya həm də insan üçün bir əzab qaynağıdır.

Yazıçı-publisist Zemfira Məhərrəmli isə “Çox kiçikdir bu dünya” deyir. Əlbəttə, bunu məcazi mənada başa düşürük. İnsanın da (insanların da) öz dünyası var və bu dünya böyük Dünya ilə müqayisədə böyük görünə bilər.

Zemfira xanımın yeni kitabı iki povest, bədii və sənədli hekayələrdən ibarətdir. Bu nəsr əsərlərinin hamısını bir yerdə həyat hekayələri adlandırmaq olar. Bu əsərlərin hər birində İnsan – onun mənəvi dünyası, yaşadığı həyatda özünü dərk etməyə can atması diqqət hədəfinə çevrilir.

Bu kitabdakı hekayələr janrın spesifik xüsusiyyətlərini özündə əks etdirə bilirmi? Bu suala müsbət cavab veririk. Vaxtilə Çingiz Aytmatov nəsrin kiçik janrı olan hekayəni qravüra sənətinə bənzətmişdi. Qravürada olduğu kimi, hekayədə də ayrı-ayrı hissəciklər bir tam halında birləşir. Böyük ədibimiz Mir Cəlal müəllim isə hekayə üçün ən mühüm xüsusiyətləri belə səciyyələndirmişdi: “Yığcam süjet, başlığa mətləb – qayə, xarakterik bir obraz və dil mədəniyyəti”. Z.Məhərrəmlinin hekayələrində janra məxsus bu xüsusiyyətləri görürük.

Hekayə üçün hansı mövzunu seçmək də əsas şərtlərdən biridir. Z.Məhərrəmlinin hekayələrində əks olunan mövzuları bölgü üzrə qruplaşdırmaq fikrində deyilik. Amma bu hekayələrin əsas qəhrəmanları qadınlardır (analar, gənc zəriflər, döyüşçülər). Hadisələrin bir qismi ailə-məişət məkanında cərəyan edir və  müəllif Azərbaycan qadınına xas olan ən gözəl keyfiyyətləri təsvir etdiyi qadın obrazlarında axtarır. “Bir qaranlıq gecədə” hekayəsində o, ən kasıb ailənin qadını – Güldəstənin necə namuslu, əri qəzada ölsə də, qeyrətini hifz edən bir qadın olduğunu diqqət mərkəzinə gətirir. Əslində, o, çox böyük bir iş görmür, amma çapıq Məhərrəmi bütün ömrünü oğurluğla yaşayan nadürüst bir insanı ifşa edir.

“Sənə yanan varsa” hekayəsində isə Qadın-Kişi münasibətləri öz əksini tapır. Kişi öz qadınına o görə-görə xəyanət  edir, başqa bir qadınla macəra keçirir və günlərin bir günü qəzaya düşür. Həkim öncə onun “sevgilisinə” zəng çalır, amma o “sevgili” xəstəyə baş çəkmir. Kişinin öz qadını isə “ona canım qurban” deyərək xəstə ərinin yanına yürüyür.

Ümumiyyətlə, Z.Məhərrəmlinin hekayələrində ailə məsələləri, Kişi-Qadın münasibətləri bu əsas motivə köklənir: azərbaycançılıq təkcə ictimai-siyasi istiqamətdə yox, həm də mənəvi sferada (xüsusilə, ailədə) əks olunmalıdır. Bu baxımdan müəllifin “Ailə sənin məbədindir”, “Qiyamətə qalmayan qisas”, “Yuxunu suya danış”, “Dünya gör necə dardır” hekayələri bəyənilir.

“Heç kimi qınama” hekayəsində biz saf, sınaqdan keçmiş bir sevgi “dastanı” vərəqləyirik. Ümidsiz halda əsgərlikdən qayıdan oğlan üçün sanki möcüzə baş verir: onun sevdiyi qız ərə getməyib, yolunu gözləyirmiş. Amma “Oyuncaq” povestində bir-birini sevən iki gənc - Rəsul və Nərgiz qovuşa bilmir. Rəsul başqa bir qızın “sevgi tələsinə” düşür. Deməli, bu “kiçik dünyada” insanları bir-birindən ayıran böyük maneələr varmış.
Z.Məhərrəmli qadın yazarlar arasında öz fəal publisistik fəaliyyəti ilə də seçilir. Onun publisistikasını “bədii” sözü olmadan təsəvvür etmirik.

Elə publisistik yazıları da hekayələri kimi maraqla oxunur. “Salatın haqqında ballada”, “Aranzəmin qan içində”, “Məzarda qovuşanlar”, “Əbədiyyət nəğməsi” publisistik yazıları bədii hekayələrindən ayrılmır. Onun qadın qəhrəmanları - Salatın, Qaratel Azərbaycanın Qarabağ müharibələrində qəhrəmancasına həlak olublar. “İndi Qazaxda, hünərvər döyüşçü qızın oxuduğu məktəbin qarşısında onun büstünü ziyarət edənlər sanki əzəmətli bir nəğmə dinləyirlər. Coşqun qəhrəmanlıq nəğməsi hayqıraraq bizi düşməndən intiqam almağa səsləyir” (Qaratel haqqında yazılıb). Şəhidlər xiyabanında dəfn olunan Rəhilə Orucova haqqında qələmə alınan “Məzarda qovuşanlar” sənədli hekayəsi, fikrimizcə, müəllifin ən təsirli yazılarından biri, bəlkə də, birincisidir. “Cəmi 27 il yaşadı. Bu qısa, lakin mənalı həyatı ilə ölməzlik qazandı. Rəhilənin vaxtsız ölümü atası Əli dayını, anası Dursun xalanı göynətsə, yandırıb-yaxsa da, bircə təsəllisi var: “Rəhilə Vətən uğrunda şəhid olub”.

Müəllifin “Qarabağ hekayələri”ndə kədərli notlarla üzləşsək də, bu yazılarda döyüş ruhu əskik deyil. Məsələn, “Oğul dağı” hekayəsində təsvir olunan Nurcahan Hüseynova Qarabağ döyüşlərində oğlunu itirir, amma özü döyüşə yollanır ki, qisasını alsın.

Z.Məhərrəmlinin indiyə kimi 18 kitabı nəşr edilib (Türkiyədə də bir kitabı çapdan çıxıb). Əlbəttə, məhsuldar yazıçı-publisist fəaliyyətinə görə bu, sevindirici hadisədir. Onun növbəti nəsr və publisistik kitablarında yeni uğurlar qazanacağına inanıram.



Vaqif YUSİFLİ Filologiya elmləri doktoru



Baxış sayı: 180
Tanınmış xanəndənin 90 illiyinə həsr edilmiş tədbir keçirilib Dünən, 20:00 Madat Babayan Ermənistan silahlı qüvvələrinin tərkibində Xocalı soyqırımında iştirak etdiyini məhkəmədə etiraf edib Dünən, 19:30 Azad olunmuş ərazilərə xərclənən vəsaitin həcmi açıqlanıb Dünən, 18:00 Hikmət Hacıyev: Ümid edirik ki, şəffaf və açıq məhkəmə araşdırmaları nəticəsində ədalət yerini tapacaq Dünən, 17:30 Prezident İlham Əliyev Pasxa bayramı münasibətilə Azərbaycanın xristian icmasını təbrik edib Dünən, 17:00 Başlıbel qətliamından 32 il ötür Dünən, 11:30 Parisdə Azərbaycanın ilk süni intellekti “Şuşa” kompozisiyası nümayiş olunub Dünən, 09:30 Bu gün Beynəlxalq Abidələr və Tarixi Yerlər Günüdür Dünən, 09:30 Volodimir Zelenski: Ukrayna atəşkəsə hazırdır, lakin ərazi bütövlüyü məsələsi müzakirə olunmayacaq Dünən, 08:30 Ankarada “XX əsrdə Cənubi Qafqaz və Anadoluda türklərə qarşı erməni zülmü” mövzusunda tədbir keçirilib Dünən, 07:30 Zərərçəkmiş şəxs: Xocalı soyqırımının təşkilatçıları və soyqırımına rəhbərlik edənlər zaman-zaman Ermənistanın siyasi-hərbi rəhbərliyində təmsil olunublar – MƏHKƏMƏ 17-04-2025, 21:00 Azərbaycan və Türkiyə HDQ arasında protokol imzalanıb 17-04-2025, 20:30 Azərbaycan və İtaliya HHQ-nin əməkdaşları arasında ekspert görüşü keçirilib 17-04-2025, 20:00  Onun əziz xatirəsi qəlbimizdə yaşayacaq 17-04-2025, 20:00 Dövlət Neft Fondunun aktivləri 62,7 milyard dolları ötüb 17-04-2025, 18:00 Şuşada I İslam Dünyası Mədəni Forumu keçirilir 17-04-2025, 12:00 Mərkəzi Asiya-Körfəz Əməkdaşlıq Şurası sammiti keçiriləcək 17-04-2025, 11:00 Azərbaycan incəsənəti “World Art Dubai 2025” sərgisində nümayiş etdirilib 17-04-2025, 10:00 ABŞ Suriyada hərbi bazasından qüvvələrini çıxarmağa başlayıb 17-04-2025, 08:30 Azərbaycan və İran arasında konsulluq məsləhətləşmələri keçirilib 17-04-2025, 07:30 Əhməd Cavadı Şükriyyə xanımla xatırlamaq... 16-04-2025, 21:00 Azərbaycan və Gürcüstan prezidentləri mətbuata bəyanatlarla çıxış ediblər 16-04-2025, 19:53 Hulusi Akar: Türkiyə ilə Azərbaycan arasındakı münasibətlər səmimiyyətə və qardaşlığa əsaslanır 16-04-2025, 19:30 MEDİA-nın nümayəndə heyəti II Mərkəzi Asiya Media Forumunda iştirak edir 16-04-2025, 18:00 Ukraynada hərbi vəziyyət və səfərbərlik müddəti uzadılıb 16-04-2025, 18:00 İçərişəhərdə xəttatlıq sənətinə həsr olunmuş sərgi açılıb 16-04-2025, 11:30 Əfv Məsələləri Komissiyasının növbəti iclasının vaxtı məlum olub 16-04-2025, 11:00 “Olaylar” informasiya siyasətində balansı qoruyan media quruluşudur- OLAYLAR-30 16-04-2025, 10:30 “Ukraynanın NATO-ya üzvlüyü sülh sazişinin bir hissəsi olmayacaq” - Mark Rütte 16-04-2025, 09:30 Leysan xarakterli yağıntılar əksər çaylarda suyun artmasına səbəb olub 16-04-2025, 07:30
Köşə yazarları
Təqvim
«    Aprel 2025    »
BeÇaÇCaCŞB
 123456
78910111213
14151617181920
21222324252627
282930