FACT-INFO.AZ » CƏMİYYƏT » Azərbaycanın ilk dissidentlərindən biri olan Gülhüseyn Hüseynoğlu
8-07-2024, 20:00 | CƏMİYYƏT / TƏDQİQATLAR-ANALITIKA
Azərbaycanın ilk dissidentlərindən biri olan Gülhüseyn Hüseynoğlu
Repressiyanın bədii təsvirinin sözlə rəsmini çəkən tədqiqatçı alim, tarix elmləri namizədi Məcid Katibli yazırdı: “1937-ci il idi. Hər gün ağlasığmaz hadisələr baş verir, dəhşətli xəbərlər yayılırdı. Adamların qəlbində daş kimi nisgil asılmışdı. Onlar bir-biriləri ilə görüşüb danışmaqdan, hətta salamlaşmaqdan çəkinir, gözə görünməməyə çalışırdılar. Elə gün olmazdı ki, kiminsə qohumu, kiminsə dostu “xalq düşməni” elan olunmasın”.
Tarixin müxtəlif dönəmlərində o cümlədən XX əsrdə Azərbaycan xalqına qarşı mənəvi terror aktları həyata keçirilib. Repressiya və terror aktlarına daha çox xalqın intellektual mülkiyyət sahibləri məruz qalıb. Həmin totalitar rejim dövründə cəza aparatının üzvlərinin xeyli hissəsi ermənilər idi. Onların hədəfləri Azərbaycanın tanınmış simalarını sıradan çıxarmaq, millətin intellektual mülkiyyətini məhv etmək olub.
Azərbaycanın ilk dissidentlərindən biri olan Gülhüseyn Hüseynoğlunu bugünkü anım günündə ehtiramla xatırlayaq.
BDU-da mənim müəllim olan Gülhüseyn Hüseynoğlu yaddaşımızda ləyaqətli insan kimi qalıb. Ədəbiyyat tarixində özünəməxsus həyat və yaradıcılıq kredosu ilə qalan Gülhüseyn müəllim 1923-cü ildə Masallı rayonunun Mollaoba kəndində doğulub. Antisovet İldırım təşkilatı – 1942-ci ildə sovet rejimi ilə mübarizə aparmaq və Azərbaycanın müstəqilliyini əldə etmək üçün qurulmuşdu. Məqsədləri Azərbaycanı Sovetlər Birliyindən ayırmaq, Azərbaycanın müstəqilliyini əldə etmək, 1937-1938-ci illərdə həbs olunub xalq düşməni kimi damğalanan və Sibirə göndərilib güllələnən yazıçıların işinə yenidən baxılmasına, onlara bəraət verilməsinə nail olmaq, Azərbaycan türkcəsini dövlət dili səviyyəsinə qaldırmaq idi. Təşkilatda daxilində yeganə yazıçı olan Gülhüseyn Hüseynoğlu xalq içində təbliğat işi aparmalı idi. Sonralar təşkilat üzvləri qərara gəlirlər ki, o zamanın öndə gedən sovet şairi Səməd Vurğuna azərbaycanlı olduğunu əsas götürərək məktub yazıb dəstək istəsinlər. G. Hüseynoğlunun diktəsilə İsmixan Rəhimov çap hərflərinə bənzər bir xətdə məktub yazır.
1945-ci ildə universitetlərdə bütün tələbələrin xətlərini yoxlama yazı işi bəhanəsilə əldə edirlər. Xəttatlıq elmi Sovetlər Birliyində elə inkişaf edibmiş ki, İsmixanın xəttini minlərlə tələbə arasından tanıyırlar. 9 ay izləyəndən sonra onu, daha sonra G. Hüseynoğlunu və digərlərini həbs edirlər. Ali Məhkəmənin qərarı ilə onlardan üçünə (İsmixan Rəhimov, Gülhüseyn Hüseynoğlu, Hacı Zeynalov) güllələnmə cəzası verilir. O illərdə güllələnmə hökmü müvəqqəti götürüldüyündən hökm 25 il həbslə əvəzlənir.
Digərləri isə 10 il həbs cəzasına məhkum edilirlər. Gülhüseyn Hüseynoğlu həmin üç nəfərdən biri kimi Sibirə sürgün edilir. Apardığı azadlıq hərəkatına görə, Tayşet və Bodaybo arasında 7 il ağac kəsməyə məhkum olunur. Nəhayət, Stalin öləndən sonra bir çox məsələlər kimi bu işə də yenidən baxmağa qərar verilir və 1955-ci ilin mayında "İldırım"çılar evlərinə qayıdırlar.
İlk dissidentlərindən biri olan Gülhüseyn Hüseynoğlu ilə BDU-da təhsil aldığım dövrdə bu mövzularla bağlı söhbət etməyə cəhd göstərsəm də Gülhüseyn müəllim bu barədə heç bir şey danışmayacağını bildirmişdi. Hətta tanınmış tədqiqatçı Aslan Kənan da qeyd edirdi ki, mən dəfələrlə Gülhüseyn müəllimlə görüşüb repressiya tarixini, bəzi gizli məqamları öyrənməyə cəhd etdim. Hətta bir dəfə kiçik diktafon tapdım. İstəyirdim onunla səmimi söhbət edim, bütün bildiklərini gizli də olsa diktafona yazım. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının qabağındakı parkda görüşdük. Sanki Gülhüseyn müəllim hiss etmişdi. Mən onu çox söhbətə tutdum ki, bizim bilmədiklərimizi danışsın. O, qəti şəkildə repressiya ilə bağlı heç bir şey danışmayacağını bildirdi. Elə bil onda sovet KQB-sinin, o dövrün qorxusu, xofu vardı. Əlqərəz Gülhüseyn Hüseynoğlu bir çox sirləri özü ilə qəbirə apardı.
Məqsədimiz, məramımız topladığımız yazılar əsasında Azərbaycan Respublikası QHT-yə Dövlət Dəstəyi Agentliyinin dəstəyi ilə Sosial Rifah və Tədqiqatlar İctimai Birliyinin layihəsi çərçivəsində "Azərbaycanın intellektual mülkiyyətinə vurulan zərbə" kitabını çap etdirməkdir. Dəstəyə görə hər kəsə təşəkkürlər!
Əkrəm Bəydəmirli



Baxış sayı: 470
Tanınmış xanəndənin 90 illiyinə həsr edilmiş tədbir keçirilib Dünən, 20:00 Madat Babayan Ermənistan silahlı qüvvələrinin tərkibində Xocalı soyqırımında iştirak etdiyini məhkəmədə etiraf edib Dünən, 19:30 Azad olunmuş ərazilərə xərclənən vəsaitin həcmi açıqlanıb Dünən, 18:00 Hikmət Hacıyev: Ümid edirik ki, şəffaf və açıq məhkəmə araşdırmaları nəticəsində ədalət yerini tapacaq Dünən, 17:30 Prezident İlham Əliyev Pasxa bayramı münasibətilə Azərbaycanın xristian icmasını təbrik edib Dünən, 17:00 Başlıbel qətliamından 32 il ötür Dünən, 11:30 Parisdə Azərbaycanın ilk süni intellekti “Şuşa” kompozisiyası nümayiş olunub Dünən, 09:30 Bu gün Beynəlxalq Abidələr və Tarixi Yerlər Günüdür Dünən, 09:30 Volodimir Zelenski: Ukrayna atəşkəsə hazırdır, lakin ərazi bütövlüyü məsələsi müzakirə olunmayacaq Dünən, 08:30 Ankarada “XX əsrdə Cənubi Qafqaz və Anadoluda türklərə qarşı erməni zülmü” mövzusunda tədbir keçirilib Dünən, 07:30 Zərərçəkmiş şəxs: Xocalı soyqırımının təşkilatçıları və soyqırımına rəhbərlik edənlər zaman-zaman Ermənistanın siyasi-hərbi rəhbərliyində təmsil olunublar – MƏHKƏMƏ 17-04-2025, 21:00 Azərbaycan və Türkiyə HDQ arasında protokol imzalanıb 17-04-2025, 20:30 Azərbaycan və İtaliya HHQ-nin əməkdaşları arasında ekspert görüşü keçirilib 17-04-2025, 20:00  Onun əziz xatirəsi qəlbimizdə yaşayacaq 17-04-2025, 20:00 Dövlət Neft Fondunun aktivləri 62,7 milyard dolları ötüb 17-04-2025, 18:00 Şuşada I İslam Dünyası Mədəni Forumu keçirilir 17-04-2025, 12:00 Mərkəzi Asiya-Körfəz Əməkdaşlıq Şurası sammiti keçiriləcək 17-04-2025, 11:00 Azərbaycan incəsənəti “World Art Dubai 2025” sərgisində nümayiş etdirilib 17-04-2025, 10:00 ABŞ Suriyada hərbi bazasından qüvvələrini çıxarmağa başlayıb 17-04-2025, 08:30 Azərbaycan və İran arasında konsulluq məsləhətləşmələri keçirilib 17-04-2025, 07:30 Əhməd Cavadı Şükriyyə xanımla xatırlamaq... 16-04-2025, 21:00 Azərbaycan və Gürcüstan prezidentləri mətbuata bəyanatlarla çıxış ediblər 16-04-2025, 19:53 Hulusi Akar: Türkiyə ilə Azərbaycan arasındakı münasibətlər səmimiyyətə və qardaşlığa əsaslanır 16-04-2025, 19:30 MEDİA-nın nümayəndə heyəti II Mərkəzi Asiya Media Forumunda iştirak edir 16-04-2025, 18:00 Ukraynada hərbi vəziyyət və səfərbərlik müddəti uzadılıb 16-04-2025, 18:00 İçərişəhərdə xəttatlıq sənətinə həsr olunmuş sərgi açılıb 16-04-2025, 11:30 Əfv Məsələləri Komissiyasının növbəti iclasının vaxtı məlum olub 16-04-2025, 11:00 “Olaylar” informasiya siyasətində balansı qoruyan media quruluşudur- OLAYLAR-30 16-04-2025, 10:30 “Ukraynanın NATO-ya üzvlüyü sülh sazişinin bir hissəsi olmayacaq” - Mark Rütte 16-04-2025, 09:30 Leysan xarakterli yağıntılar əksər çaylarda suyun artmasına səbəb olub 16-04-2025, 07:30
Köşə yazarları
Təqvim
«    Aprel 2025    »
BeÇaÇCaCŞB
 123456
78910111213
14151617181920
21222324252627
282930