FACT-INFO.AZ » CƏMİYYƏT » Totalitar rejimin sındıra bilmədiyi alim
3-12-2024, 14:00 | CƏMİYYƏT
Totalitar rejimin sındıra bilmədiyi alim

Son bir neçə ildə repressiya tarixini araşdırarkən yüzlərlə günahsız, işıqlı insanın həyatına, istintaq materiallarına nəzər saldım. maraqlı məqamlarla rastlaşırdım. İndiki zaman prizmasından o dövrə yanaşıb kimlərisə ittiham etmək, kimlərisə qəhrəman kimi təqdim etmək mənim fikrimcə doğru deyil.
Amma elə insanlar olub ki, rejim onların iradəsini sındıra bilməyib.
Həmin şəxsiyyətlərdən biri, tanınmış alim, türkoloq Vəli Xuluflu idi. Onunla bağlı kiçik istintaq materialına qısa nəzər salmaq istərdim.
Vəli Xuluflunun 12493/80 N-li istintaq işində IV şöbənin rəisi, təhlükəsizlik mayoru Gerasimovun 27 yanvar 1937-ci ildə təsdiq etdiyi arayışda deyilir: SSRİ vətəndaşı, türk, ÜİK(b)P-nin üzvü, AZFON-un direktor müavini Vəli Məhəmmədhüseyn oğlu Xuluflu əksinqilabçı, millətçi təşkilatın üzvü kimi Dövlət Təhlükəsizlik İdarəsinin əməkdaşları tərəfindən Tixomirov və Çiçkalovun ifadələri əsasında həbs edilir. Azərbaycan SSR Cinayət Məcəlləsinə əsasən: 1925-ci ildən həbs olunana qədər əksinqilabi və ümumittifaq pantürkist mərkəzinin rəhbəri Çobanzadə və Qubaydulinin mövqeyinin tərəfdarı olub. 1935-ci ildə qeyri-leqal əksinqilabi, millətçi təşkilatını müdafiə etmiş və təşkilatın rəhbərləri ilə əlaqə yaratmışdır. Azərbaycanın bölgələrində silahlı üsyan etmək üçün hazırlıq işləri aparmışdır. AZFON-un Tarix İnstitutunda ziyançılıq işləri aparıb.Terror mövqeyində durmuş, MK-nın katibi Bağırova qarşı sui-qəsdin hazırlanmasında iştirak etmişdir. Məhz buna görə də V.Xuluflu 73, 64, 69, 70 cinayət maddələri ilə təqsirli bilinir. Məlumdur ki, yeni quruluş üçün təhlükəli hesab edilən ziyalıların həbsi 1937-ci ilin yanvar ayından başlayaraq kütləvi hal almışdı. Biri digərindən xəbərsiz həbs edilən və həbsi nəzərdə tutulan ziyalılar barədə onlardan ifadə alınırdı. Vəli Xuluflu NKVD zirzəmisində doqquz aydan artıq amansız işgəncələrə dözərək haqsız iradları rədd edir, günahsız olduğunu bildirir, qələm dostlarının xalq düşməni adlandırılması ilə razılaşmır.
Vəli Xuluflu erməni millətindən olan müstəntiq Avanesyan tərəfindən verilən sualları cavablandırır. Amma bütün sorğu-suallarda Vəli Xuluflu dostlarına ziyan gətirəcək heç bir addım atmır. Məlum məsələdir ki, həbs dövründə o, olmazın işgəncələrə məruz qalıb. V.Xuluflu həbs edilən günün səhəri SSRİ Xalq Daxili İşlər Komissarlığı Dövlət Təhlükəsizliyi İdarəsi 5-ci şöbəsinin rəisi Avenesyan tərəfindən dindirilir. NKVD-nin zirzəmisində saxlanılan Vəli Xuluflu sonralar da dəfələrlə sorğu-suala tutulur.
Sual: – Siz professor Çobanzadəni tanıyırdınız?
Cavab: – Bəli, onunla rəsmi tanışlığımız olub.
Sual: —Lakin istintaqa məlumdur ki, siz Çobanzadə ilə dost olmusunuz?
Cavab: – Mən təsdiq edirəm ki, 1927-ci ildən Çobanzadə ilə əlaqəm olub.
Sual: –İstintaq belə hesab edir ki, siz bilərəkdən əlaqənin həqiqi xarakterini gizlətməyə çalışırsınız.Bunu təsdiq edirsiniz?
Cavab:–Təsdiq etmirəm. Mən əvvəldən dedim ki, Çobanzadə ilə əlaqələrimiz rəsmidir.
Təbii ki, müstəntiqin məqsədi Vəli Xuluflu vasitəsilə Çobanzadəni və digərlərini əksinqilibçı təşkilatın üzvləri kimi günahlandırmaq olub.
Sual:–İstintaqa məlumdur ki, siz əksinqilabi təşkilatın üzvüsünüz. Bunu təsdiq edirsiniz?
Cavab: –Qəti olaraq inkar edirəm.
Sual:– Sizin dostunuz H. Zeynallı 09.02.1937-cil tarixində verdiyi ifadə də əksinqilabçı təşkilatın üzvləri arasında Vəli Xuluflu da var deyib. Siz əksinqilabçı təşkilatın üzvü olduğunuzu etiraf edirsiniz?
Cavab:–Mənim əksinqilabi təşkilatın mövcudluğu haqqında məlumatım yoxdur. Mən elə bir təşkilata üzv olmamışam. H, Zeynallı düzgün ifadə verməyib.
Göründüyü kimi, Vəli Xuluflu fiziki və mənəvi işgəncələrlə üzləşsə də, öz dürüstlüyünü qoruyub saxlamağa çalışır. O, həbs ediləndə həyat yoldaşı Fatmanisə xanım evdar, 13 yaşlı oğlu Çingiz və 15 yaşlı qızı Sunduz məktəbli idi. Vəli Xuluflu qətlə yetiriləndən beş ay sonra –10 aprel 1938-ci ildə həyat yoldaşı Fatmanisə Xuluflu da həbs olunur. SSRİ XDİK xüsusi müşavirəsinin 9 may 1938-ci il tarixli qərarına əsasən, cəzasını islah-əmək düşərgəsində çəkməklə 8 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilir, Rusiyanın Volqaboyu ərazisindəki Potma islah əmək düşərgəsinə göndərilir....
Əkrəm Bəydəmirli
Baxış sayı: 445
Azərbaycanın vaxtilə işğal altında olan ərazilərində mina basdırılması ilə bağlı məhkəmədə yeni faktlar açıqlanıb
Bu gün, 16:00
“Füzuli qəzəlləri Azərbaycan musiqisində”
Bu gün, 11:30
Prezident: Azərbaycan və Rusiya xalqlarını sıx dostluq, mehriban qonşuluq və qarşılıqlı dəstək münasibətləri birləşdirir
Bu gün, 11:30
TÜRKPA-ya sədrlik Azərbaycandan Qazaxıstana keçib
Bu gün, 11:30
Beynəlxalq Əmək Təşkilatı: dünyada 137 milyon uşaq əməyə cəlb olunub
Bu gün, 11:00
Azərbaycan və Gürcüstan hərbi tibb mütəxəssisləri arasında görüş keçirilib
Bu gün, 10:30
Azərbaycan dəniz ekosistemlərinin qorunması istiqamətində mühüm addımlar atır
Bu gün, 08:00
TDT-nin Bakıda keçirilən tədbirində Orta Dəhlizin strateji rolu müzakirə edilib
Bu gün, 07:30
Vətən müharibəsindəki Zəfərimizin 5 illiyinə həsr olunmuş “Şahin” hərbi-idman oyunlarının final mərhələsi keçirilib
Dünən, 20:30
На международном мероприятии в Будапеште представлена информация об истории вопроса Западного Азербайджана
Dünən, 15:00
New edition of IRS-Heritage magazine published in German
Dünən, 15:00
“İRS” jurnalının alman dilində yeni nömrəsi işıq üzü görmüşdür
Dünən, 15:00
“Orta və kiçik biznesin inkişafında pərakəndə sektorun rolu” mövzusunda keçirilən müsabiqənin qalibləri mükafatlandırılıb
Dünən, 14:30
Medinski “Qarabağ”ı məqsədli xatırlatdi: Mesaj nədir?
Dünən, 14:30
Aygün Əliyeva: Qərbi Azərbaycan qayıdış mövzusu dövlət siyasətinin əsasını təşkil edir
Dünən, 11:00
Ağdam Muğam Mərkəzində ilk dəfə “Muğam” Televiziya Müsabiqəsi keçirilib
Dünən, 10:30
Macarıstanda “Qafqazın açarı: Geosiyasət və Azərbaycanın humanitar siyasəti” adlı konfrans keçirilib
Dünən, 10:30
Azərbaycan, Türkiyə, Özbəkistan, Qazaxıstan və Pakistan xüsusi təyinatlılarının təlimi keçiriləcək
Dünən, 09:00
Ruben Vardanyanın məhkəməsində zərərçəkmişlər və zərərçəkmişlərin hüquqi varisləri ifadə veriblər
10-06-2025, 18:30
Victims and legal successors of victims testify at Ruben Vardanyan's trial
10-06-2025, 18:00
Minalardan təmizlənən ərazilərin sahəsi açıqlandı
10-06-2025, 15:00
RF XİN: Rusiya Qarabağı rəsmən Azərbaycan ərazisi kimi tanıyır
10-06-2025, 13:30
Ermənilərin kilsə siyasəti metastaz verib
10-06-2025, 12:30
“Milli-Mənəvi Dəyərlərimizin İzində” layihəsinə start verildi
10-06-2025, 12:00
Kiyevə kütləvi dron hücumu edilib
10-06-2025, 10:30
Paşinyan yeni katolikos seçkiləri ilə bağlı müraciət edib
10-06-2025, 10:30
Yuxusuzluq beyinə necə təsir edir?
10-06-2025, 10:30
Azərbaycan XİN Rusiya Prezidentinin köməkçisinin iddialarına münasibət bildirib
10-06-2025, 08:30
"II Qaregin subaylıq əhdini pozub, övladı da var" - Nikol Paşinyan
9-06-2025, 12:30
Zelenski: Əksər müharibələr bu cür bitir
9-06-2025, 11:30




