FACT-INFO.AZ » AKTUAL » İsrailli ekspert: Azərbaycan radikallaşmanın qarşısını almağa necə nail olur?
31-03-2016, 09:20 | AKTUAL
İsrailli ekspert: Azərbaycan radikallaşmanın qarşısını almağa necə nail olur?

Bu mənada Avstraliyada məşhur İqtisadiyyat və Sülh İnstitutu tərəfindən dərc olunan 2015-ci il Qlobal Terrorizm İndeksində Azərbaycanın potensial terror hədələrinin qarşısının alındığı və bu sahədə qabaqlayıcı ölçülərin götürüldüyü dünyanın sabit ölkələri arasında yer alması heç də təsadüfi deyil”.

Bu fikirləri beynəlxalq münasibətlər sahəsində tanınmış israilli ekspert, İsraildəki “Cəmiyyət üçün beynəlxalq layihələr” qeyri-hökumət təşkilatının rəhbəri Arye Qut AZƏRTAC-a müsahibəsində deyib.  

Müsahibəni təqdim edirik.

- Bu problemin qarşısının alınması üsulu barədə danışardınız. Sizcə, Azərbaycan çoxsaylı təhlükəsizlik çağırışları ilə üzləşən bir region ətrafında ekstremist dini qruplaşmaların müdaxiləsinə və öz vətəndaşlarının radikallaşmasına qarşı necə hərəkət edir?

- Hər şeydən əvvəl qeyd edim ki, Azərbaycan çoxsaylı təriqətlərdən olan icmaların və müxtəlif dinlərin multikultural dəyərlərə malik bir cəmiyyətdə birgəyaşayışı naminə radikallaşmanın qarşısının alınması istiqamətində düzgün dövlət siyasəti həyata keçirir. Azərbaycan dövlətinin radikallaşmaya və bütün növ dözümsüzlük hallarına qarşı mübarizə aparılmasını nəzərdə tutan xüsusi mövqeyi ABŞ-da 2001-ci il 11 sentyabr terror hücumundan sonra beynəlxalq anti-terror koalisiyasına qoşulması ilə bəyan olundu.

Digər önəmli faktor ondan ibarətdir ki, Azərbaycan müxtəlif dini cərəyanların təsirləri ilə (cənubdan – şiə İran, qərbdən – sünni Türkiyə) əhatə olunan mürəkkəb coğrafi məkanda yerləşir. Müstəqilliyinin 25 illik dövrü ərzində apardığı məqsədyönlü siyasət nəticəsində Azərbaycan daxildə radikal dini ideologiyaların təsirinin qarşısını ala bilib. Bu mübarizədə dövlət vacib olan bütün qanuni, inzibati, eyni zamanda, institusional tənzimləmələri həyata keçirib.

Azərbaycan hökuməti Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsi (DQİDK) vasitəsi ilə ölkənin bütün regionlarını əhatə edən kompleks tədbirlər planı və müxtəlif layihələr həyata keçirməklə cəmiyyətdəki təhlükəsizlik çağırışlarına cavab vermiş olur. Paris və Brüsseldə islamçı terror qruplaşmaları tərəfindən törədilən terror aktları nəticəsində ayılmış Qərb dövlətlərinin radikallaşmaya qarşı mübarizədə gecikməsi vətəndaş müharibəsi kimi ağır fəsadlara gətirib çıxara bilər. Bütövlükdə Avropa radikallaşma fenomeninə qarşı mübarizədə sərt ölçü götürülməsində həqiqətən gecikir. Məsələn, Fransada Milli Assambleya tərəfindən konstitusional dəyişikliklər edilərək, radikal islamçı-terrorçuların vətəndaşlıqdan məhrum edilməsi ilə bağlı yenicə qərar qəbul olunub.

Bütün insanların azadlığını qoruyan fundamental dəyərlər üzərində formalaşan Avropa hər bir fərdin azad şəkildə öz dinini seçmək, onu dəyişmək və sərbəst şəkildə həyata keçirmək hüquqlarını tanıyır. Yaxud, siyasi islamizmdən ilham almış radikal qruplar dözümsüzlük və təcridçilik ideologiyalarının təbliği vasitəsilə məscidlərdə ayrı-seçkilik yaradacaq fikirləri avropalı gənclərin düşüncələrinə yeritməklə, onları Suriya və İraqda İŞİD terror qruplaşmasının sıralarına cəlb etməyin yollarını axtarırlar. Bununla da həmin radikal qruplar yüz illərdən bəri Qərbdə mövcud olan multikultural plüralist tolerantlılıq və dünyəvi mühitdən sui-istifadə etmiş olurlar. Onlar bu mühitə zidd olan dini qaydaları yaymaq naminə ifadə azadlığından öz məqsədləri üçün yararlanırlar.

- Belə bir ssenari qarşısında bütünlükdə Avropa ölkələrini təhdid edən güclü ideoloji dalğa ilə genişlənən radikallaşmaya qarşı götürülmüş ölçülər kifayətdirmi?

- Bu sahədə effektiv siyasət aparmaq üçün ilk növbədə fərdlərin hansı vəziyyətdə radikallaşdırılmalarını və bu davranışın səbəblərini müəyyənləşdirmək lazımdır. Radikallaşmanın qarşısının mümkün qədər alındığı Azərbaycan nümunəsinə qayıdaq. Nəzərə alaq ki, radikallaşma güclü qütbləşmə ilə problemin ampluasını ikiləşdirərək ictimai həmrəylik və sosial birlik üçün potensial təhlükə yaradır. Bundan başqa, radikallaşma prosesi terror hücumu və zorakılıqdan istifadə olunmaqla ekstremizm şəklində ortaya çıxır. Bu problemlərin qarşısını, əlbəttə, yalnız qlobal yanaşma vasitəsilə almaq olar.

Bu sahədə institusional nəzarəti həyata keçirən Azərbaycan hökumətinin əsas dayağı dini qurumların qeydiyyatını və ya ləğv olunmasını həyata keçirən, həmçinin fəaliyyətlərinin dayandırılmasını tələb edən, habelə diskriminasiya və nifrət təbliğ edən dini ədəbiyyatların nəşrini, satışını, yayılmasını tənzimləmək səlahiyyətlərinə malik Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsidir (DQİDK). Komitə radikallaşmaya qarşı mübarizədə yerli hakimiyyət orqanları ilə geniş əməkdaşlıq şəraitində çoxşaxəli fəaliyyət həyata keçirir. Yerli icra hakimiyyəti orqanları sadə vətəndaşlara yaxın olduqları üçün radikallaşmanın qarşısının alınması və bu hallara qarşı mübarizədə daha güclü təsir imkanlarına malikdirlər. Onlar yerli əhali arasında nələrin baş verdiyini görə biləcək qədər yaxın mövqedə olduqları üçün neqativ axınların inkişafına erkən mərhələdə müdaxilə edə bilirlər. Bu mənada, Dövlət Komitəsinin bütün Azərbaycan ərazisini əhatə edən regional mərkəzləri vətəndaşların maarifləndirilməsi baxımından logistik əhəmiyyətə malikdir.

Görülən kompleks tədbirlər arasında ilkin olaraq Azərbaycan hökuməti DQİDK tərəfindən həyata keçirilən maarifləndirici tədbirlər vasitəsilə dindarların cəmiyyətə inteqrasiyasını təşviq edir. Burada xüsusi diqqət müsəlman gənclərin multikultural mühitdə milli kimlik problemlərinə, diskriminasiyaya qarşı mübarizəyə və bu insanların təcrid olunmadan cəmiyyətin bütün sahələrində, ictimai, siyasi və iqtisadi sahələrdə iştirakının təmin edilməsinə ayrılır. Gəncləri radikal ideologiyalardan qorumaq məqsədi ilə dövlət xaricdən idxal olunan diskriminasiya və nifrət hissi aşılayan dini ədəbiyyatlar, eləcə də nəşrlər üzərində nəzarəti həyata keçirir. Bir faktı unutmayaq ki, İraq və Suriyadakı hərbi düşərgələrə döyüşməyə gedən xaricilər dünyəvilik prinsipi üzərində qurulmuş fransız məktəblərində tərbiyə almış, lakin cəmiyyətə pis inteqrasiya etmiş gənclərdir.

Avropa kontekstində radikallaşma prosesində milli kimlik böhranına tez-tez rast gəlinir. Burada söhbət iki mədəniyyət arasında tərəddüd edən gənclərdən gedir. Onların özlərinə xas kimlik axtarışında bəzi gənclər radikal islama tərəf dönür. Əlbəttə, mümkündür ki, bu gənclərə yaşadıqları cəmiyyətdə islam barəsində obyektiv məlumata yiyələnmək, radikal və ekstremist islamçı qruplaşmaların müxtəlif vasitələrlə cəlbediciliyini iflasa uğradaraq müsəlman olmaq, islamı doğru-düzgün yaşamaq imkanları verilsin.

Azərbaycan hökumətinin islamofobiya və radikal qütbləşmələrə qarşı aktiv mübarizəsi olduqca kompleks xarakter daşıyır. Bu mənada radikallaşmanın qarşısının alınmasında Azərbaycanın yanaşması gənclərin vətəndaşlıqdan məhrum edilməsi metodları ilə deyil, əksinə, onların düşünülmüş dini maarifləndirmə yolu ilə cəmiyyətə reinteqrasiya edilməsini nəzərdə tutur. Unutmayaq ki, bu ölkədə yaşayanların əksəriyyəti müsəlmanlardır. Əgər müsəlmanlar kütləvi şəkildə radikal islamçılığa dönərlərsə, bu zaman yaşana bilinəcək fəlakətin miqyasını təsəvvür etmək çətin deyil.

Azərbaycan dövləti bütün sahələrdə radikallaşmaya qarşı mübarizənin genişləndirilməsi üçün lazımi inzibati ölçüləri götürür. Hər şeydən əvvəl bu mübarizədə güclü qanunvericilik bazası yaradılıb. Dövlət Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasının müvafiq maddəsinə uyğun olaraq, dini qurumların fəaliyyətlərinə nəzarət mexanizminin həyata keçirilməsi, dini qurumların hüquq və vəzifələrinin, habelə onların cəmiyyətdə olan statuslarının müəyyən edilməsinə dair imzaladığı beynəlxalq müqavilələrə əsaslanaraq ‘‘Dini etiqad azadlığı’’ haqqında qanunun qüvvəyə minməsi ilə əsas qanunvericilik mexanizmini yaradıb.

Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin gördüyü işlər yalnız bu sahədə nəzarətin həyata keçirilməsi ilə məhdudlaşmır. DQİDK hökumət orqanı olaraq, dinlə dövlət arasında münasibətlərin institusionallaşması sahəsində önəmli rol oynayır. Dini radikalizmin təsirinə məruz qalan vətəndaşların deradikallaşması naminə yeni qərarların verilməsi dini xurafata qarşı mübarizədə Azərbaycanın əsas siyasi iradəsini ortaya qoyur. Bundan əlavə, məscidlərdə xütbələr zamanı imamların siyasi ritorikalardan istifadə etmələrinə nəzarət olunur və bu, məhdudlaşdırılır. Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin sədri Mübariz Qurbanlının “Məscidləri siyasi arenalara çevirməyə cəhd göstərənlər cəzalandırılacaqlar” mesajı açıq və aydındır. Bu mənada Azərbaycanda din xadimlərinin formalaşdırılması bu ölkədə yaşayan müsəlmanların yalnız İranda şiə təriqətinin müqəddəs şəhərlərindən sayılan Qum şəhərindən olan imamlardan, yaxud Türkiyədə ayrı-ayrı şəhərlərdə dini məktəblərdə formalaşmış hocalardan asılı olmasının qarşısı alacaq. Ümumiyyətlə, bu imamların Azərbaycan cəmiyyətini lazımınca tanımamaları zaman-zaman səhv məlumatların verilməsinə gətirib çıxarır.

Dini radikalizmin qarşısının alınmasının Azərbaycan nümunəsində ictimai təşkilatlar, müsəlman, yəhudi və xristian kimi müxtəlif dini icmalardan olan qonşu gənclər təşkilatlarının fəaliyyətləri multikultural cəmiyyətdə islami əxlaqın, habelə düzgün ibadət üsullarını ehtiva edən mövzular barəsində gənclərin məlumatlandırılmasına dəstək göstərirlər. Dövlət Komitəsinin həm ənənəvi, həm də qeyri-ənənəvi müsəlman icmalarına 2,5 milyon manat və qeyri-müsəlman icmalarına 600 min manat ayırması, bundan əlavə, tolerantlığın təbliğinə xidmət edən Bakı Beynəlxalq Multikulturalizm Mərkəzinin və Milli Tolerantlıq Mərkəzinin yaradılması deyilənlərin əyani təsdiqidir. Vətəndaş cəmiyyətinin bu aktorları vətəndaşları, həmçinin dini ekstremizmin tarixi və demokratik cəmiyyətlərə təsiri barəsində, eləcə də dünyada münaqişə ocaqları və geosiyasi proseslərlə bağlı müntəzəm məlumatlandırırlar.

Radikallaşmaya qarşı mübarizədə bütün bu fəaliyyətlər məcburi şəkildə həyata keçirilməməli, ilk növbədə gənclərdə multikultural cəmiyyətin üstünlüklərinə maraq oyada biləcək mühitin yaradılmasına töhfə verməlidir. Bu mənada Qərb dövlətlərinin terrorizmə və radikallaşmaya qarşı apardıqları mübarizə təhsili, dini konfessiyalararası dialoqu, diskriminasiyaya “yox” deyən və nifrət aşılanmasına qarşı mübarizəni özündə ehtiva edən Avropa dəyərlərindən və universal insan hüquqlarından ilham almalıdır. Bu an üçün, etiraf etməliyik ki, islamçı radikalizm öz potensial bazasını kimliklərini, yaxud həyatlarında bir məna axtaran, hələ də təskinverici həyati struktura ehtiyac duyan, himayə olunmayan gənclər arasında asanlıqla tapır.




Baxış sayı: 1 840
Givi Mikanadze: AŞPA-nın tələbləri Gürcüstanın daxili işlərinə müdaxilə və gürcü xalqının iradəsinə ziddir Bu gün, 11:00 Prezident İlham Əliyev Bakı və ətraf ərazilərdə nəqliyyat infrastrukturunun təkmilləşdirilməsinə dair 2025–2030-cu illər üçün Dövlət Proqramını təsdiq edib Bu gün, 10:30 Ombudsman “Human Rights Watch” təşkilatına açıq məktub ünvanlayıb Bu gün, 10:00 Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin anadan olmasından 141 il ötür Bu gün, 09:00 “Konstitusiya və Suverenlik İli”nə həsr olunmuş tədbir keçirilib Dünən, 21:00 XİN: Fransa xarici işlər nazirinin anti-Azərbaycan iddialarını qətiyyətlə rədd edir və pisləyirik Dünən, 20:00 Kobaxidze Paşinyanla sülh prosesinin gedişini müzakirə edib Dünən, 20:00 МИД: Решительно отвергаем и осуждаем антиазербайджанские заявления министра иностранных дел Франции Dünən, 17:00 State program for improving transport infrastructure in Baku and surrounding areas approved - ORDER Dünən, 16:00 Baxtiyar Saidov: Daşkənd Bakı və Ankara ilə strateji əlaqələrin daha da möhkəmləndirilməsinin tərəfdarıdır Dünən, 12:00 Azərbaycan regional layihələrin icrasında aparıcı rol oynayır Dünən, 10:30 “Azərbaycanın musiqi qalası Şuşa” kitabı Türkiyədə nəşr olunub Dünən, 10:00 Şalva Papuaşvili: Ədalətli münasibət olmasa, Gürcüstan AŞPA-da iştirak etməyəcək Dünən, 10:00 Trampın bəzi fərmanları ABŞ ordusunda panika yaradıb Dünən, 09:00 Ombudsman: Səsvermə zamanı hüquq pozuntusu və hər hansı dövlət qurumunun müdaxiləsi müşahidə olunmayıb Dünən, 07:30 Gürcüstan mediası Prezident İlham Əliyevin nəqliyyat məsələləri ilə bağlı müşavirədəki çıxışından yazıb 29-01-2025, 20:30 Turkish Foreign Minister hails high-level relations with Azerbaijan and Uzbekistan 29-01-2025, 18:30 Ankarada Azərbaycan, Türkiyə və Özbəkistan XİN başçılarının görüşü olub 29-01-2025, 17:00 Hakan Fidan: Orta Dəhliz Asiya ilə Avropa arasında ticarətin ən təhlükəsiz və sərfəli arteriyasıdır 29-01-2025, 16:30 Algerian TV Channel airs documentary on Azerbaijan 29-01-2025, 15:30 Əcnəbi telekanalda Azərbaycan haqqında sənədli film nümayiş olunub 29-01-2025, 11:30 Tanınmış futbol hakimi Tofiq Bəhramovun anadan olmasından 100 il ötür 29-01-2025, 11:00 Prezident İlham Əliyev 1 saylı seçki məntəqəsində səs verib 29-01-2025, 11:00 Bələdiyyə seçkilərinin keçirilməsi ilə əlaqədar mətbuat konfransı təşkil olunub 29-01-2025, 10:30 Putin Rusiya-Ukrayna müharibəsinin bitməsinin mümkün tarixlərini açıqlayıb 29-01-2025, 10:00 Şəhid Əmir Kazımovun bu gün doğum günüdür 29-01-2025, 08:00 İmmiqrasiya Fransa hökuməti daxilində fikir ayrılığına səbəb olub 28-01-2025, 20:00 Türkiyə XİN: Türkiyə-Azərbaycan-Özbəkistan formatında görüşlər həmrəyliyin göstəricisidir 28-01-2025, 18:30 Nəqliyyat məsələlərinə həsr olunan müşavirə keçirilib, Prezident İlham Əliyev çıxış edib 28-01-2025, 17:30 Zəngəzur dəhlizi artıq dünyada qəbul edilmiş termindir - PREZİDENT 28-01-2025, 16:30
Köşə yazarları
Təqvim
«    Yanvar 2025    »
BeÇaÇCaCŞB
 12345
6789101112
13141516171819
20212223242526
2728293031