Azerbaycan’ın Sovyet Kızıl Ordusu tarafından 27 Nisan 1920 tarihinde işgal edilmesinin 100. yıldönümünde Sovyet işgalinin yarattığı acılar unutulmadı.

1917 yılında Rusya’da gerçekleşen Ekim Devrimi’nden sonra Bolşevikler Çarlık Rusyasının müstemlekelerine tekrar sahip olmak istediler. Azerbaycan’da 28 Mayıs 1918’de kurulan Azerbaycan Halk Cumhuriyeti de Bolşevik Rusya gözünde bir tehditti, bu yüzden Azerbaycan’ın içinde Bolşevikler eliyle sürekli karışıklık çıkartılmaktaydı.

Sovyetler Azerbaycan’ı işgal ederken daha sonra birçok ülkenin işgalinde kullandıkları taktiği kullandılar. Yerel devrim komitesi gerçek ya da “sanal” işçi ayaklanmaları başlattı ve Kızıl Ordu’dan yardım isterler. 28 Nisan 1920 günü Bakü devrim komitesi, Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti Hükümetinden yardım istedi. Fakat ondan bir gün önce, 26.,28.ve 32. Piyade bölükleri ile 2. Süvari taburunu içeren 11. Kızıl Ordu (30,000 askerden fazla) zaten Azerbaycan topraklarını işgal etmişti.

27 Nisan 1920’ye gelindiğinde Azerbaycan Milli Hükümeti işgal yolu ile devrildi. Bolşevikler hakimiyeti ele geçirdiler ve Neriman Nerimanov başkanlığında Azerbaycan SSR Halk Komiserleri Sovyeti kuruldu. Bakü’deki diğer devletlerin diplomatik temsilcileri hapsedildi. Cumhuriyet devrinde elde edilen hakların hepsi iptal edildi. Mehmet Emin Resulzade gibi milli önderler ya tutuklandılar ya da Azerbaycan dışına göç etmek zorunda kaldılar.

1930’lu yıllarda Sovyet rejimi çok daha açık şekilde gerçek yüzünü göstermeye başladı. Binlerce Azerbaycanlı aydın sürgün edildi, türlü işgencelere maruz kaldı ve idam edildi.

Azerbaycan bu işgalden sonra 70 yıl Sovyet yönetiminde kaldı. Azerbaycan’ın sahip olduğu petrol gibi kaynaklar Sovyetler tarafından sömürüldü; Azerbaycan Türkleri yoksullukla boğuşmak zorunda kaldı, Türklerin kültürel varlıkları tahrip edildi, Türk ifadesi kaldırıldı ve Azerbaycanlı ifadesi yerleştirilmeye çalışıldı.

Nihayetinde Mehmet Emin Resulzade’nin dediği gibi bir kere yükselen bayrak bir daha inmedi ve Azerbaycanlılar işgalden 70 yıl sonra bağımsızlıklarını yeniden kazandılar.