Kubadlı bölgesi 14.03.1933 yılında kuruldu. İl sınırları içinde 1 ilçe (Kubadlı) 93 köy vardı. Alanı 802 km2, nüfusu 37,9 bin (01.04.2013) kişiydi. Köyleri şunlardır - Düşük Cibikli, Hallava, Yukarı Cibikli, Balasoltanlı, Karaimanlı, Padar, Başarat, Armutlu, Deşdahat, Hat, Milanlı, Çardaklı, Eğin, Halaç, Tarovlu, Çereli, Boyuneker, Saldaş, Demirciler, Polatlı, Dondarlı, Dileli, Müskenli, Mirler, Göyercik, Alikuluuşağı, Fercan, Göyyal, Hartiz, Zor, Bahtiyarlı, Saray, Şu, Ballıkaya, Gazyan, Memer, Mollalı, Hamzalı, Çaytumas, Efendiler, Yusifbeyli, Hanlık, Hocahan, Kilican, Tinli, Kocik, Merdanlı, Karacallı, Karaağaç, Karakişiler, Kara, Hüseyinuşağı, Kavdadık, Kayalık, Abdalanlı, Lepehayranlı, Mahmatlı, Mahruzlu, Muradhanlı, Muğanlı, Melikahmetli Kundanlı, Alakurşak, Davudlu Ayvazlı, Gürcülü, Kadılı, Mezre, Sarıyatak, Tatar, Karakoyunlu, Kıyaslı, Teymur, Müskenli , Balahasanlı, Hıdırlı, Ulaşlı, Altınca, Ebilce, Yukarı Hocamsaklı, Aşağı Hocamsaklı, Mehrili, Yukarı Mollu, Aşağı Mollu, Mollabürhan, Zilanlı, Kürt Mahruzlu, Seleli, Cins, Işıklı, Hekeri, Cılfır, Seytas, Göyer Abbas, Hendek.

Kubadlı bölgesiyle Bakü arasındaki mesafe 403 kilometredir. Kubadlı bölgesi Azerbaycan Cumhuriyeti`nin güneybatısında, Karabağ yaylasının güneydoğusunda bulunmaktadır. Ermenistan Cumhuriyetiyle (120km) Hocavend iliyle (45km), Laçin, Cebrail ve Zengilan illeriyle sınırı bulunmaktadır.

Kubadlı ilinin doğası oldukça güzeldir. 1969 yılında burada devlet hayvan sığınağı kurulmuştu. İl sınırları içinde yaklaşık 13.2 bin ha. ormanlık alan mevcuttu. Ormanlarında bulunan elma, armut, fındık, yeni dünya, kızılcık, palamut gibi ağaçlar, gürül gürül akan dağ nehirleri, şelaleler, buz gibi çeşmeler, siyah gözlü ceylanlar, kınalı keklikler, türlü türlü kuşlar, hayvanlar, börtü böcekler güzelliğine güzellik katıyordu.

İl sınırları içerisinde iki büyük dağ nehri bulunmaktadır. Hekeri ve Bergüşad nehirleri. Hekeri nehri kendi kaynağı Kelbecer`dedir. Aras nehrine karıştırdığı için dağ nehirleri ona kavuşmaktır.

Bergüşad nehrinin kaynağıysa Erikli dağlarından başlıyor. Bergüşad kendi gücünü dağ pınarlarından süzülüp gelen Deliçay, Şekiçay, Sisyançay, Tahtaköprü, Taşlıdere, Bahtiyarlı ve Ağa nehirlerinden almaktadır. Bergüşad nehri de aynen Hekeri nehrinde olduğu gibi Aras nehrine dökülmektedir. Her iki nehir bölgenin Karalar köyünün yakınlarında biraraya gelmektedir.

Bölgenin bir parçası kırsal olsa da, genel olarak dağlık kesimlerden oluşmaktadır. Dağlık arazi ormanlarla kaplıdır. Bölgenin Hertiz ve Senger dağlarındaki şifalı yaylalar en değişik hastalıklara bile iyi gelmekteydi. Kubadlı`da çoğu kimse hayvancılıkla, tütüncülükle ve tarlalarla uğraşıyordu. Kubadlı`da henüz kullanılmayan büyük bir akik yatağı vardı. Ayrıca mermer ocağı da bulunmaktaydı.

Kubadlı ve çevresinde bulunan köyler daha XVIII yüzyılda Karabağ`ın yönetimindeydi. Daha sonra Zengezur ilinin sınırlarına dahil olan Kubadlı 1868 yılında Yelizavetpol valiliği kurulduktan sonra Zengezur`un sınırları içine dahil oldu. Ermenistan'ın Gorus, Kapan bölgeleri ve Zengilan, Cebrail, Laçın ve Hocavend bölgeleri ile sınırları vardı.

Kubadlı şehri Karabağ yaylasının güneydoğusunda, Pazarçay nehrinin kıyısında bulunmaktadır. Kentte 62 kurum ve işletme bulunmaktaydı. Burada asfalt fabrikası, tavuk çiftliği, taş ocağı, teknik donanım kontrolü, tekstil fabrikası, Azerbaycan "Neftgazavtomat" petrol işletmeleri için makinelerin üretimiyle uğraşan ve başka üretim nitelikli işletmeler de vardı.

Kubadlı ilinin sınırları dahilinde 21 lise, 26 orta okul, 15 ilkokul, bir engelli vatandaşlar için yatılı ortaokul vardı. Hanlık köyündeki 126 no`lu orta teknik meslek okulunda her yıl 300 kişi çeşitli meslekler üzre eğitim almaktaydı.

Kubadlı`da 300 kişilik 4 hastane ve 33 sağlık ocağı bulunmaktaydı.

İl sınırları içinde 111 kültürel eğitim kurumu da dahil olmakla 60 kütüphane, 10 kültür evi, 28 kulüp, 6 avtoklub, 23 sinema vardı. 125 ticaret, 96 restaurant kafe işletmeleri, 25 sosyal hizmeti departmanı nüfusa hizmet vermekteydi.

İl sınırları içinde 21 postane vardı. Kubadlı kasabasında 1200, Şu, Murathanlı köylerinin her birinde 150, Teymur Müskanlı, Balasultanlı, Çardaklı, Aşağı Mollu köylerinin her birinde 100, Kayalık köyünde 50 numaralı telefon istasyonu vardı.

Kubadlı bölgesi 31 Ağustos 1993 yılında Ermenistan silahlı birliklerince işgal edildi.

İşgalden önceki son yıllarda kasaba ve köylerde onlarca yeni sosyal ve konut inşa edilmiş, kreşler açılmış, yollar, alanlar, köprüler yapılmıştı. İlçede 1176, Çepeli, Dondarlı, Mahruzlu köylerinin her birinde 422, Murathanlı köyünde 325, Balasoltanlı, Çardaklı, Karacallı köylerinin her birinde 192, Göyercik köyünde 164 kişilik lise, Kayalık köyünde 216, Demirçiler, Hendek köylerinin her birinde 192, Karakişiler, Tarovlu, Aşağı Hocasamlı köylerinin her birinde 164 kişilik ortaokul, Merdanlı, Padar, Kıyaslı, Abdalalanlı, Merler köylerinde ilkokul binaları da işgal önce kullanıma açılmıştı.

İl merkezindeki çağdaş hastane, postane, ticaret merkezi, pazar, otel, kitap evi, Mahruzlu köyündeki poliklinik, Kara köyündeki sağlık ocağı, Hacik, Işıklı, Dileli, Müskanlı köylerindeki kütüphane binaları da işgalden önce inşa edilmişti. Bu süre zarfında İl merkezinde 30'a kadar devlet binası yeniden onarılarak hizmete açılmıştı.

Ayrıca işgalden önce İl merkezini Alikuluşağı, Hekeri (Zengilan bölgesi) Hanlık, Eğin, Fercan, Mirler, Demirciler, Hertiz, Çereli, Murathanlı, Karacallı, Ayvazlı ve Yukarı Mollu köyleriyle birleştiren yeni asfalt ve anayolların yapımı bitmiş, eski yollar genişletilmişti. Hanlık-Yukarı Mollu, Ulaşlı-Mahruzlu, Gazyan-Hocahan ve başka köy arası yolların da önceki hali iyice değişmişti. Kubadlı-Dondarlı, Sarıyatak-Padar, Karalar-Mahruzlu, Teymur Müskanlı-Balahasanlı, Mahmatlı-Hacılı köprüleri yolculara kol kanat germekteydi. Barikat Dağı'nın sefalı köşelerinde cennet misali Armutlu bağında dikilen turizm tesisleri herkesi sevindirmişti. Kubadlılar kendi sevimli kasaba ve köylerinde yaşamlarını, inşaat ve imar çalışmalarını isteyerek sürdürüyorlardı ...

kaynak:

Karabağ Hafıza kitabı, 2010, “MHS – poligraf”

Devlet İstatistik Komitesi`nin verileri