Ağdam bölgesi Ağcabedi, Terter, Berde, Kelbecer, Askeran ve Hocavend ayrıca, Fuzuli bölgeleriyle sınırı bulunmaktadır. Yüzölçümü 1,15 min km2, nufusuysa 186,1 bin kişidir (01.04.2013). İl olarak 8 Ağustos 1930 tarihinde kuruldu. Ağdam iliin sınırlarında 1 ilçe, 2 kasaba (Guzanlı, Açarlı) 123 köy bulunmaktaydı. Bölgenin merkezi olan Ağdam Bakü'den 362 km uzaklıkta, Gargarçay nehrinin kıyısından 3 km uzaklıkta, Karabağ ovalığının güney batısındaydı.

Ağdam ağır, gıda ve hafif sanayiye, gelişmiş tarıma sahip bölgeydi. Ağdam`da tezgah ekipmanları, havacılık ve iletişim malzemeleri, traktör ve otomobil onarımı, asfalt, konserve, yağ peynir, ipekcilik, pamuk, şarap ve ekmek fabrikaları, halı fabrikası, buğday ürünleri, inşaat malzemeleri ve et kombineleri, iki demiryolu istasyonu ve havaalanı, otomobil bakım onarım istasyonları, ev hizmeti birlikleri, elektrik şebekesi, tarım ürünlerinin yapımı, tarım ürünlerinin mekanikleştirilmesi ve otomotikleştirilmesi istasyonları, Üzeyir Hacıbeyli müzik yüksekokulu, A.Hakverdiyev Ağdam Devlet Dram Tiyatrosu bulunmaktaydı. Aynı zamanda, 38 kolhoz ve sovhoz, 24 inşaat şantiye birliği, 12 sanayi işletmesi, 74 okul, 105 sağlık ocağı ve hastane, 271 kültür evi, 67 devlet yapısı, 99 kulüp işgal altında bulunmaktadır. İl topraklarının 1700 ha - sı ormanlık, 28 bin ha – lık alanıysa tarıma uygun topraklardan oluşmaktaydı. Bu bölgede genel olarak pamukçuluk, meyva ve sebze üretimi ve hayvancılıkla uğraşılmaktaydı.

Şuan varolan devletini bile eski Azerbaycan toprakları üzerinde kurmuş olan Ermenistan Dağlık Karabağ'ı kendi devletine katmak amacıyla 1988 yılının Şubat ayından itibaren başlattığı savaşta en büyük zorluğu Ağdam ili yaşadı, Ermenistan'ın bölücü iktidarı bazı yabancı devletlerin yakinen yardımı, doğrudan katılımıyla Şuşa, Laçin, Kelbecer illerini işgal ettikten sonra Ağdam`ı hedef seçti.

Ermeniler bu ili işgal etmek için öncelikle saldırılara başladılar. 1993 yılının 11 haziranından başlayan bu saldırılar 23 Temmuz tarihinde Ağdam`ın işgaliyle son buldu. 1905-1907 yıllarında, 1918-1920 yıllarında düşman ayağı değmeyen Ağdam beş sene boyunca süren kanlı mücadeleden sonra işgal edildi. 12 Mayıs 1994 tarihine kadar. süren askeri saldırı sonucundaysa Ermeniler Ağdam ilinin topraklarının 846,7 km2, yani genel topraklarının yüzde 77,4 nü işgal etmeği başardılar. İşgal edilmiş Ağdam şehri ve il sınırları içinde bulunan 89 köyü insanlık tarihinde benzeri olmayan bir vahşetle darmadağın edilerek, yerlebir edildi. Ağdam`ın savunması uğruna 5 yıldan fazla giden kanlı savaşlarda bu ilin kısmetine 5897 şehit, 3531 kişi yaralı, 1871 kişi yetim çocuk düştü. Binlerce insan sakat kaldı, 126 bin (1993) kişiden fazla Ağdamlı kendi öz evlerinden göçetti.

Kaynak:

Karabağ bellek kitabı. Bakü 2010, MHS- poligraf

Devlet İstatistik Komitesi`nin verileri