Şuşa 08.08.1930 yılında idari bölge statüsünü almıştır. Merkezi Şuşa şehridir. Yüzölçümü 0.29 bin km2, nüfusu 31,0 bin (01.04.2013) günün. 8 Mayıs 1992`de Ermeni birliklerince işgal edilmişdir.İşğaldan önce arazide 1 ilçe , 1 kasaba (Turşsu) ve 37 köy bulunmaktaydı.

Şuşa'da Devlet Drama Tiyatrosu, Şuşa televizyon kanalı, Devlet Karabağ tarihi ve Şuşa şehir tarihi müzеleri, Üzeyr Hacıbeyоv`un, Bülbül'ün, Mir Muhsin Nevvab'ın anıt müzeleri, Azerbaycan Halısı Devlet Müzеsinin Şuşa şubesi, Devlet Resim Galerisi, 4 yüksekokul, iki enstitü, teknik meslek okulu, 25 lise, müzik okulları, 7 anaokulu, 8 kültür evi, 17 kulüp, 31 kütüphane, 40 sağlık ocağı, 2 sanatoryum, çocuk sanatoryumu, çocuk sağlık merkezi, 70 kişilik turistik tesis, otel, 5 kültür ve dinlenme parkı, 4 sinema salonu, sosyal dinlenme tesisleri mevcuttu. Bölgenin ekonomisinde hayvancılığın önemli yeri vardı. Kümes hayvancılığıyla da uğraşılmaktaydı.

Şuşa'da 17 mahalle vardı: Kurtlar, Seyidli, Culfalar, Kuyuluk, Çukur, Dörtler Kurdu, HacıYusuflu, Dört Çınar, Çöl Kale, Mardinli, Saatlı, Köçerli, Mamayı, Molla Mercanlı, Demirci, Hamamönü ve Yenimahalle. Her mahallede hamam, mescit, çeşme bulunmaktaydı. Zamanında bağımsız Azerbaycan'ın mimarı olan Haydar Aliyev'in “anıtlar şehri” olarak nitelendirdiği Şuşa şehrinde 350 ha.lık Barınak alanında 300 tarihi anıt, 550 eski bina, 870 m uzunluğunda restore edilmiş kale duvarları vardı. Tarihi anıtlardan 23'ü cumhuriyet ve dünya çapında koruma altında olan anıtlardı. Şuşa`da ulusal yapıların çokluğu, onların renklilik açısından farklılık göstermesi, haklı olarak, şehrin kültürümüzün en zengin bölgesi diye nitelendirilmesine neden olmuştu. Bu anıtların büyük bir kısmı XVIII-XIX yüzyıllarda dikilmiş anıtlardır. Şuşa`da her bir ev, her bir sokak, muhteşem surlar, camiler, minareler, gösterişli yalılar geçmişimizden, tarihimizden haber vermektedir.

Yerleşim birimi genel olarak dağlıktır. (Karabağ dağ serisi) En yüksek doruğu Büyük Kirsdağıdır (2725 m.). Keldağ dağ serisi de Şuşa`da bulunmaktadır. Genel olarak jura ve tebeşir yatakları, çeşit inşaat malzemesi yatakları ve maden suyu çeşmeleri (Turşsu, Şırlan) Şuşa şehrinin sınırlarına dahildir. Şehir topraklarından Gargar nehri akmaktadır.

Taşaltı Devlet Doğa Rezervi Şuşa ve Askeran bölgelerinde ender doğa incilerini korumak amacıyla 1988 yılında kurulmuştu. Bu rezerv 450 ha.lık araziyi kapsıyordu.

Sanatoryum ve dinlenme evlerinde dinlenen turistler sürekli aynı yerlere gezilere çıkıyor, doğanın Şuşa`ya atfettiği güzellik karşısında kendi şaşkınlıklarını gizleyemiyorlardı. Halkın ve turistlerin önemli dinlenme yerlerinden biri olan "Cıdırdüzü"nde her sene mayıs ayında özel "Harıbülbül" şarkı festivalleri düzenlenmekteydi.

Şuşa 8 Mayıs 1992 tarihinde Ermeni ve Rus işgalcı birliklerince işgal еdildi. Şuşa`nın işgali günü tüm Azerbaycan halkının maneviyatına indirilen ağır bir darbe, hepimiz için büyük bir derttir.

Şuşa'nın işgali sırasında 200 kişi şehit edildi, 150 kişi yaralandı, 552 bebek yetim kaldı. 22 bin kadar insansa şuan bile mülteci durumunda yaşamaktadır.

Şuşa işgal edilirken, elde edilen bilgilere göre, ermeni haydutları tarihi anıtlarımıza hunharca davranmış, onları yerlebir etmişlerdir.

Ermeni silahlı birlikleri Şuşa`yı işğal ettiklerinden 15`e kadar etnoqrafik, 5 adet bakır, 2 adet gümüş, 1 adet silah ve süs, 20 adet porselen mamüllerini Şuşa şehir müzesinden; 5 adet değerli eski halıyı, 4 adet kilimi, 5 adet heybeyi, 1 adet değerli ender lambayı, Üzeyir Hacıbeyov'un portresini ve çok sayıda diğer değerli tarihi eşyaları Karabağ tarih müzesinden, Mir Muhsin Nevvab'ın ve Bülbül'ün ev müzesinden oldukça değerli ve ender eşyaları talan etmişlerdir. Şuşa müzеlerinin değerli kaynaklarını: resimlerini ve heykeltıraşlık yapıtlarını, halılarını, kilimlerini, halk sanatı ürünlerini, arkеоlоjik bulguları, çох gerekli belgeleri, Azerbaycan'ın ünlü isimlerine ait eşyalarını, diğer değerli dökümanları Еrmenistan`a götürmüşlerdir. Şimdi bu değerli eşyalar dünyanın en pazarlarında satılıyor, ya da çeşitli sergi ve müzelerde dünya kamuoyuna Ermeni kültürünün bir parçası olarak sunuluyor.

kaynak:

Şuşa- eski Azerbaycan beldesi. Bakü-2009

Karabağ Hafıza kitabı, Bakü 2010, MHS- poligraf

Devlet İstatistik Komitesi verileri