Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti Ali Meclis Başkanı Vasif Talıbov, Kars Antlaşması`nın 100. yıl dönümünün kutlanması hakkında kararname imzaladı.

Kararnamede, “13 Ekim 1921`de Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan SSB ile Türkiye arasında imzalanmış Kars Antlaşması, Nahçıvan`ın özerklik statüsüne garanti veren çok önemli hukuki, siyasi ve uluslararası belgedir.” ifadelerine yer verildi.

Kars Antlaşması

Kars Antlaşması; Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan ve TBMM arasında Kars Konferansı’nda görüşüldükten sonra 13 Ekim 1920’de tarihinde imzalanan anlaşmadır. Anlaşmaya göre Türkiye’nin doğu sınırı çizilmiş Doğu cephesi kapanmış, TBMM’yi Doğu Cephesi’nde en çok uğraştıran Ermeni sorunu ortadan kaldırılmıştır.

Kars Antlaşması 20 maddeden oluşmaktadır ve Moskova Antlaşması`nın temellerine dayanmaktadır. Kars Antlaşması’nda Doğu Cephesi’nde aktif olan Kazım Karabekir Paşa katılmıştır.

Kars Antlaşması Sakarya Meydan Savaşı yapıldıktan sonra Kurtuluş Savaşı’nın kazanacağına inanılarak diğer devletlerin de bu durumu görmesi ile imzalanmıştır.

Kars Antlaşması Tarihi

Kars Antlaşması Sakarya Meydan Muharebesi’nin ardından 13 Ekim 1921 tarihinde Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan ve TBMM tarafları arasında imzalanmış bir anlaşmadır.

Kars Antlaşması Maddeleri

20 maddeden oluşan Kars Antlaşması tarafları Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan ve TBMM’dir. Bu devletlerle imzalanan anlaşma sayesinde Türkiye’nin doğu sınırı belirlenmiş, doğu sınır ile ilgili herhangi bir sıkıntı kalmamıştır. 20 maddeden oluşan Kars Antlaşması’nın önemli maddeleri ise şu şekildedir:

– Boğazlarda Ticaret yapılması İstanbul’un güvenliğine bağlı olacak,

– Azerbaycan Türklerinin yoğun olarak yaşadığı Nahçıvan bölgesine özerklik verilecek,

– Batum Gürcistan’a verilecek,

– Anlaşmada herhangi bir devlet kanunları tanımazsa diğer Devletler de tanımayacak,

– Her ülke azınlık haklarını koruyarak ülkesinde bulunan insanlara iyi davranacak,

– İmzacı devletler imza tarihinden itibaren 3 ay içerisinde konsolosluk sözleşmelerini imzalayacak,

– 2 ay içerisinde taraflar askeri ve sivil mahkumları göndermeyi kabul edecek,

– Kafkas cephesinde savaş sırasında işlenen tüm suçlar için tam bir af ilan etmeyi taraflar kabul edecek,

– Ülkeler arasında dostluk ve ticari ilişkileri daha iyi duruma getirmek için Tiflis’te bir konferans toplanacak. Bu maddeler devletlerin açık ve net bir şekilde eşitlik ilkesine dayanarak birbirlerinin tanıdığı haklar görülmektedir.

Kars Antlaşması Önemi ve Özellikleri

Kars Anlaşması Türkiye’nin doğu sınırının belirlenmesini sağlayan ve doğudaki sorunların aşılmasını sağlayan en önemli anlaşmalardan bir tanesidir. Anlaşmanın yapıldığı süreçte Doğu sorununun çözülmesi her devlet için bölgede güvenliği sağlamak amacıyla önem arz etmektedir. Bölgede bulunan devletler kargaşadan uzak kalarak rahat hareket etme imkanı elde edeceklerdir.

Kars Antlaşması Azerbaycan ile yapılan en önemli anlaşmalardan bir tanesi olarak görülür. Anlaşma ile Ermenilerin çıkarabileceği sorunlar ve karşı önlem alınmış ve Ermenilere karşı sınırlar korunmuştur. Ermenistan dışında diğer ülkeler anlaşmada değişiklikler yapılmamış anlaşma maddeleri birebir uygulanmıştır.

Anlaşma sayesinde devletler hızlı bir gelişme kat etmiştir. Kars Antlaşması TBMM için çok avantajı bir anlaşma olmasına rağmen negatif yönü Misak-ı Milli sınırları içinde yer alan Batum’un Gürcistan’a bırakılmasıdır. Ancak dönemin şartlarına göre bu taviz bölgedeki kargaşayı önlemek açısından alınan bir tedbirdir.

Ermenistan hükümeti Kars Antlaşması’nın tanımamıştır, bu süreçte Sovyet Rusya’nın dağılması ile Ermenistan bağımsızlığını kazanmıştır. Ermenistan Kars Antlaşması`nı tanımadığı için Sevr Anlaşması’nı tanımakta ve bölgedeki sorunlara da sebep olmaktadır. Bölgede daha sonra yaşanacak olan Dağlık Karabağ Bölgesi’nin işgali de Azerbaycan Türkleri ve Ermeniler arasında yaşanan sıkıntılar Ermenistan’ın Sevr Antlaşması’nı tanımasından kaynaklanmaktadır.