Avropanın təhlükəsizlik sistemində yaşanan indiki böhran İkinci Dünya müharibəsindən sonra ən ağır böhrandır. Bu böhranın nəticələri gələcəkdə uzun illər boyu davam edəcək və nəticədə Avropanın təhlükəsizlik mexanizmini yenidən formalaşdıracaq. Yeni təhlükəsizlik arxitekturası meydana çıxacaq. Bununla bağlı yaranan hallar müxtəlif istiqamətlərdə inkişaf edə bilər. Amma bugünkü vəziyyətə gətirib çıxaran keçmişin səhvlərini nəzərdən keçirmək və düzgün qərarlar qəbul etmək vaxtıdır.
Bu fikirləri AŞPA-dakı nümayəndə heyətimizin üzvü Nigar Arpadarai qurumun yay sessiyası çərçivəsində “Avropada təhlükəsizlik üçün yeni çağırışlarda Avropa Şurasının rolu” adlı məruzənin günortadan sonra davam edən müzakirəsi zamanı çıxışında deyib.
Bildirib ki, Avropa Şurası bu işdə müsbət rol oynamaq niyyətindədirsə, dünyanın ən qədim və nüfuzlu təşkilatı olaraq, missiyasını yenidən nəzərdən keçirməlidir və yeni risklər bu missiyada əksini tapmalıdır. Bu gün müzakirə olunan məruzədə təhlükəsizliyin müdafiədən daha geniş bir anlayış olduğu qeyd olunur. Bu gün internet, pandemiya və qlobal təchizat zəncirlərinin kəsildiyi dövrdə bu anlayışın nəyi ehtiva etdiyi sual doğurur. İnternetlə bağlı problemlərin təşkilatın missiyasında zəif şəkildə əhatə olunduğunu deyib. Diqqətə çatdırıb ki, sosial media, süni intellekt insan hüquqlarını dəyişdirib və bu gün buna uyğunlaşmalıyıq. Bu gün qlobal ticarət daima təzyiq altındadır. Ərzaq təchizatı problemləri, ənənəvi logistika əlaqələrinin kəsilməsi - bütün bunlar inflyasiyaya, insanların həyat keyfiyyətinin pisləşməsinə səbəb olur. Bunlar üzləşdiyimiz real təhlükələrdir və onlar bizim mübarizəmizin bir hissəsi olmalıdır.
“Avropa Şurası yenidən Avropaya inteqrasiya üçün ağırlıq mərkəzi olmaq istəyirsə, sadəcə Avropa Birliyi və NATO-nun addımlarını izləməmək üçün əlindən gələni etməlidir. Avropa Şurasının daha geniş üzvlüyü var və bu, ona pan-Avropa baxışının yaradılması prosesində mərkəz olmaq üçün yaxşı əsas verir. Avropanın üzləşdiyi təhlükəsizlik risklərinin əksəriyyətini nəzərə alsaq, münaqişə zonalarının əksəriyyəti Avropa Birliyi və NATO sərhədlərindən kənarda coğrafi baxımdan daha geniş Avropada yerləşir”,-deyə N. Arpadari bildirib. Təhlükəsiz Avropa üçün beynəlxalq hüququn ərazi bütövlüyü və sərhədlərin toxunulmazlığı kimi prinsiplərinə yeni həyat verilməli olduğunu deyib. Vurğulayıb ki, Avropada münaqişə və müharibə üçün bəhanə kimi istifadə edilən hərbi və təcavüzkar separatizmlə mübarizəyə qarşı real mexanizm yaradılmalıdır. Qeyri-qanuni yollarla separatizmi dəstəkləyən üzvlər və ya şəxslər üçün aydın sanksiya mexanizmi olmalı, bütün üzvlərin başqa ölkələrdə belə halları dəstəkləməmək öhdəliyi olmalıdır.
Qeyd edib ki, bu prinsiplərin bərabər şəkildə tətbiq olunduğu yer Avropa Şurası olmalıdır. Son 30 il ərzində Azərbaycanın bir hissəsinin Ermənistan tərəfindən işğalı Avropa Şurası üçün əhəmiyyətsiz məsələ olmuşdur və Avropa Şurası bununla bağlı heç bir tədbir görməmişdir. İşğalın nəticələri hələ də Azərbaycanı izləyir. Cənubi Qafqazda hələ də möhkəm və davamlı sülhə nail olunmayıb.
“Bu gün Avropa Şurası Azərbaycan və Ermənistan arasında davamlı sülhün əldə edilməsi zərurətindən çıxış etməlidir. Bu gün yazılı öhdəliyi olmasına baxmayaraq, Ermənistan sülhün nizamlanmasının əsas elementlərindən birini - Azərbaycanın Qərb rayonları ilə 30 il ərzində Ermənistanın blokadasında olan Naxçıvan anklavı arasında maneəsiz əlaqənin açılmasını həyata keçirməkdən yayınır”,-deyə N. Arpadari bildirib.
O əlavə edib ki, Avropa Şurası köhnə səhvlərindən qaçmaq, həqiqətən də pan-Avropa təhlükəsizlik sisteminə töhfə vermək istəyirsə, öz zonasında bütün ölkələrə qarşı eyni yanaşma tətbiq etməlidir. Avropanın yeni təhlükəsizlik sisteminin səmərəliliyi baxımından bu çox vacibdir.
